ژن APOE4 مهم ترین عامل ژنتیکی افزایش خطر ابتلا به آلزایمر دیررس در افراد است.
به گفته دکتر Michael Greicius استاد عصب شناسی دانشگاه استنفورد اگر که یک کپی از ژن APOE4 داشته باشیم خطر ابتلای شما را دو یا سه برابر افزایش میدهد، و اگر دو کپی از این ژن داشته باشید خطر ابتلا را به حدود ده برابر افزایش میدهد.
اما داستان اخیرا کمی پیچیده تر شده است به نحوی که میتواند به صورت بالقوه مغز میلیون ها انسانی را که ژن APOE4 را به ارث برده اند نجات دهد.
یک تیم پژوهشی بین المللی به سرپرستی Michael Greicius یک جهش نادر را شناسایی کرده اند که خطر آلزایمر ناشی از ژن APOE4 را خنثی می کند.
به گفته پژوهشگران، واریانت R251G تنها یک آمینواسید را در ژن آپولیپوپروتئین E (APOE) تغییر میدهد اما این تغییر کوچک به نظر میرسد خطر آلزایمر را که معمولا توسط APOE4 ایجاد میشود خنثی می کند.
برخلاف بیشتر افراد با APOE4 افرادی با جهش R251G خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش نمیدهند.
به گفته دکتر گریسیوس شاید از هر هزار نفری که دارای این ژن پر خطر هستند 1 نفر دارای واریانت محافظت کننده ای باشند که ریسک بالا را کاهش میدهند. این کشف میتواند به حل کردن این راز 30 ساله که چرا APOE4 چنین فاکتور خطر بزرگی برای آلزایمر است کمک کند.
اولین مطالعه که ژن APOE4 را با بیماری مربوط به تحلیل مغز (degenerative brain disease) مرتبط میدانست در دهه 1990 منتشر شد، اما هنوز کسی کشف نکرده بود که چگونه این ژن میزان خطر را افزایش می دهد.
Heather Snyder معاون انجمن علمی آلزایمر معتقد است که نقش دقیق APOE در آلزایمر به خوبی درک نشده است. این ایده که واریانت هایی از APOE وجود دارند که میتواند خطر الزایمر را کاهش دهد بسیار جذاب است اما درک بهتر زیست شناسی این موضوع شدیدا اهمیت دارد زیرا می توانیم بینشی از این واریانت های جدید به دست آوریم و آن را به عنوان اهداف درمانی احتمالی تبدیل کنیم.
برای این پژوهش که در شماره 31 می مجله جاما نورولوژی چاپ شده است این تیم تحقیقاتی مجموعه داده های ژنتیکی عظیمی را استخراج کردند که شامل بیش از 544 هزار فرد بود. این مورد شامل آنالیز ژن بیش از 67 هزار فرد مبتلا به آلزایمر، 28 هزار فردی که یک خویشاوند نزدیک مبتلا به آلزایمر داشتند و 340 هزار فرد سالم برای مقایسه انها با افراد بیمار بود.
هر فردی یک ورژن از ژن APOE را حمل میکند، که با مدیریت استفاده از کلسترول در سراسر بدن کمک میکند. کلسترول برای عملکرد طبیعی سلول به عنوان یکی از از اجزای جداره سلولی ضروری است.
دکتر Greicius گفت ما فکر میکنیم که عملکرد طبیعی APOE با انتقال کلسترول بین سلول ها و مغز و سایر نقاط بدن ارتباط زیادی دارد.
مانند تمامی ژن های بدن، افراد دو کپی از ژن APOE را از والدین به ارث میبرد. رایج ترین ورژن این ژن APOE3 است که هیچ تاثیری در ریسک ابتلا به آلزایمر ندارد. ورژن دیگر که APOE2 می باشد نقش محافظتی علیه الزایمر به عهده دراد.
و در نهایت APOE4 وجود دارد.
25 درصد از افرادی با نژاد اروپایی یک کپی از ژن APOE4 را دارند. با آنالیز همه آن اطلاعات ژنتیکی محققان کشف کردند که واریانت R251G به نظر میرسد که خطر آلزایمر را در افرادی که APOE4 را به ارث برده اند کاهش می دهد.
چیزی که در رابطه با این واریانت جدید،R251G، هیجان انگیز است این است که این واریانت همیشه با APOE4 به ارث میرسد. این چیزی است که خطر را در افرادی که ژن APOE4 را به ارث برده اند و افزایش خطر ابتلا دارند کاهش میدهد.
به گفته دکتر گریسیوس این امر نشان میدهد که راهی را به وسیله ژنتیک برای کاهش خطر APOE4 پیدا کرده است. نکته جالبتر جایی ست که R251G بر روی APOE4 اثر میگذارد.
پروتئین تولید شده توسط APOE4 دارای دو قطعه اصلی است یک بخش که به پروتئین ها متصل می شود و یک بخش که به کلسترول متصل می شود. این واریانت جدید که ما توصیف کرده ایم در بخشی از پروتئین است که به لیپید ها مانند کلسترول و سایر چربی های متصل می شود. این در ناحیه مشخصی از پروتئین APOE4 قرار دارد.
این تیم تحقیقاتی همچنین به دنبال دومین واریانتی که خطر ابتلا به الزایمر را تا 60 درصد کاهش می دهد بود، واریانت شناسایی شده V236E نام دارد که با APOE3 به ارث می رسد و سطحی از محافظت را مشابه انچه در APOE3 هست ایجاد میکند.
به گفته دکتر سیندر اگر ما بتوانیم به صورت بهتر بفهمیم که این جهش ها چگونه ریسک را کاهش میدهد میتوانیم در را به سوی اهداف درمانی و یا زیست شناسی برای توسعه درمان باز کنیم.
منبع
مقاله پژوهش